Y Khoa Viet Nam

Táo bón là một trong những triệu chứng rất phổ biến của bệnh lý hệ thống tiêu hoá và cũng là triệu chứng xuất hiện trong rất nhiều bệnh lý ở các cơ quan bộ phận khác trong cơ thể. Tuy chỉ là triệu chứng nhỏ không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống nhưng gây nhiều phiền toái cho bệnh nhân, và thiệt hại rất lớn về mặt kinh tế.

1. Táo bón là gì?

- Ở nhiều người, táo bón chỉ đơn thuần có nghĩa là ít đi đại tiện. Tuy nhiên, đối với một số người khác táo bón có nghĩa là phân cứng, phân khô đi đại tiện phải gắng sức rặn, hay là cảm giác còn phân trong trong ruột sau khi đi đại tiện. Số lần đi đại tiện thường giảm dần theo tuổi. Ở 95% người lớn, mỗi tuần thường đi đại tiện từ 3 đến 21 lần được coi là bình thường.

Dạng thông dụng nhất là mỗi ngày đi đại tiện một lần, nhưng dạng này chỉ gặp ở dưới 50% số người táo bón. Hiện nay, thống nhất định nghĩa táo bón theo tiêu chuẩn ROME II:

- Với người lớn: có 2 hay hơn 2 tiêu chuẩn sau, tối thiểu 12 tuần (không cần liên tục) trong 12 tháng

+ Rặn trên 1/4 số lần đi đại tiện.

+ Phân cục lổn nhổn trên 1/4 số lần đi đại tiện.

+ Cảm giác không hết phân trên 1/4 số lần đi đại tiện.

+ Cảm giác phân bị nghẹt lại ở hậu môn trực tràng trên 1/4 số lần đi đại tiện.

+ Đi đại tiện dưới 3 lần/ tuần.

+ Không đại tiện phân lỏng và không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng ruột kích thích.

- Với trẻ em:

+ Phân cứng như đá cuội trong hầu hết các lần đi đại tiện trong tối thiểu hai tuần.

+ Không có các bệnh về nội tiết, biến dưỡng, cấu trúc...

2. Vậy nguyên nhân gây nên táo bón là gì?

Có rất nhiều nguyên nhân, nhưng có thể chia làm hai nhóm nguyên nhân chính:

- Nhóm nguyên nhân cơ năng

+ Bệnh toàn thân: sốt cao, hậu phẫu vì mất n­ước phân khô.

+ Do dùng thuốc: đó là các thuốc giảm đau gây nghiện như codeine, oxycodone, hdrophormone; các thuốc chống trầm cảm như amitriptylene (Elavil) và imipramine (Tofranil); các thuốc chống động kinh như phenytoin (Dilantin) và carbamazepine (Tegretol); các thuốc chẹn kờnh calci như diltiazem (Cardizem) và nifedipine (Procardia); các thuốc antacid có chứa nhôm như Amphogel, phosphalugel và Basaljel...

+ Do thói quen: phản xạ đi đại tiện có thể điều chỉnh được theo ý muốn. Có nghĩa là một người bình thường có thể ngăn cảm giác thúc bách muốn đi đại tiện. Dầu vậy, ngăn cảm giác đi đại tiện thường xuyên sẽ dẫn đến mất cảm giác thúc bách và dẫn đến táo bón.

+ Do chế độ ăn: chất xơ rất quan trọng để duy trì phân to, mềm. Do đó các chế độ ăn ít chất xơ có thể gây táo bón. Nguồn chất xơ tự nhiên tốt nhất là trái cây, rau và các loại hạt.

+ Do thuốc nhuận tràng: một trong những nguyên nhân nghi ngờ gây táo bón nặng là lạm dụng các chất kích thích nhuận tràng (như cây keo, dầu thầu dầu, và vài loại thảo mộc). Sử dụng chất kích thích đại tràng làm xuất hiện chu kỳ bất thường, sau đó tổn thương có thể gây táo bón và phải cần dựng lượng chất kích thích nhuận tràng nhiều hơn nữa.

Ngoài ra còn có một số nguyên nhân khác như: do phản xạ, do ngồi nhiều, do ngư­ời già suy như­ợc nằm lâu, do căng thẳng thần kinh...

- Nhóm nguyên nhân thực tổn

+ Tổn thư­ơng ống tiêu hóa

- Cản trở lư­u thông: u, chít hẹp...

- Dị dạng đại tràng: to, dài hoặc vừa to lại vừa dài quá.

- Viêm đại tràng mạn thể có co thắt.

- Hội chứng ruột kích thích thể táo.

- Tổn thư­ơng trực tràng hậu môn: trĩ, hẹp trực tràng.

+ Tổn thư­ơng ngoài ống tiêu hoá

- Có thai vào tháng cuối

- U tử cung, tiền liệt tuyến, dính sau mổ.

- Tổn th­ương não màng não: viêm màng não tăng áp sọ tổn thư­ơng tủysống, hội chứng màng não...

3. Một vài biện pháp chẩn đoán nguyên nhân táo bón

Ngoài một số nguyên nhân gây táo bón do ăn uống, lối sống..., người bị táo bón cần đến bác sỹ để được chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh. Ngày nay, người ta có thể sử dụng một số biện pháp sau để chẩn đoán nguyên nhân như:

- X- Quang đại tràng động bằng viên Sitzmarks.

- X- quang trực tràng hoạt động.

- Sieu âm nội soi lòng hậu môn trực tràng.

- Đo áp lực cơ vòng hậu môn.

4. Vậy điều trị táo bón như thế nào?

Phải tìm ra nguyên nhân gây táo bón để điều trị theo nguyên nhân. Ngoài việc điều trị căn nguyên, nếu táo bón do các nguyên nhân khác thì có thể điều trị bằng cách:

- Nếu do phản ứng phụ của thuốc thì có thể đề nghị bác sỹ cho dừng thuốc hoặc đổi thuốc khác.

- Nếu do ăn uống không hợp lý: phải cải thiện việc ăn uống, ăn nhiều chất xơ, chất bã (rau xanh 200 – 300g/ ngày), uống nhiều nước (2 – 2,5 lít/ ngày), ăn thêm các sản phẩm nhuận tràng như rau đay, mồng tơi, khoai lang, mướp, đồ ngọt, cacao, socola.. kiêng uóng trà đặc, cà phê, rượu.

- Nếu do rối loạn mất phản xạ đại tiện: khôi phục lại phản xạ bằng cách đi đại tiện đúng giờ, đi ngay khi mới mót, không nhịn, không mót cũng đi đại tiện đúng giờ để tạo lập dần phản xạ đi ngoài.

Cuối cùng là việc sử dụng thuốc nhuận tràng, có rất nhiều thuốc nhuận tràng khác nhau tuỳ theo cơ chế tác dụng đó là: Chất xơ và chất nhầy (sợi thức ăn, thạch agar agar ), Thuốc nhuận tràng và làm mềm phân (Dầu vaselin hoặc paraphin), Các thuốc nhuận tràng thẩm thấu (Forlax, Fortrans), Các thuốc nhuận tràng kích thích nhu động (Phenolphtalein, Bisacodyl ), Thuốc nhuận tràng tác dụng tại chỗ (Thuốc đạn glycerin, Thuốc đạn có Bysacodyl), khi sử dụng các thuốc này nên có chỉ định của bác sỹ.

Táo bón là một triệu chứng thông thường trong cuộc sống, đa số người cho rằng nó không phức tạp và đã coi nhẹ triệu chứng, tự điều trị vì nghĩ rằng chỉ cần sử dụng thuốc nhuận tràng là đủ. Tình trạng đó kéo dài sẽ dẫn đến nhiều hậu quả như bị trĩ, sa niêm mạc trực tràng...Thói quen tốt nhất là nên đi khám bệnh để được tìm ra nguyên nhân và điều trị đúng tránh tình trạng lạm dụng thuốc nhuận tràng.

theo http://www.benhhoctieuhoa.com